7 Mart 2016 Pazartesi

STRES



   Dr.Gürbüz ERTÜRK  
       www.psikovet.com
                                                          

                                                                 STRES

Stres;günlük yaşamın normal bir parçası olup ,organizmanın rahatsız olduğu koşullara verdiği yanıttır.Bir tür adapte olma durumudur.Uzun süreli ve yoğun stres etkisi zararlıdır. Kentleşme; küçük yaşam alanları ve kalabalık popülasyonlar sonucunu doğurmuştur.Bunun yanı sıra uzun çalışma saatleri evcil dostlarımıza ayırdığımız zamanı sınırlandırmıştır.Yani stres faktörlerini artırmıştır.Örneğin ; köpekler serbest doğada hayatta kalabilmek için ailece mücadele  ederler ,gençlere , yavrulara sosyalleşme ve hiyerarşiyi öğretir ,sürekli meşgul olarak yaşam sürerler. Ancak bizimle yaşayanlar, bütün gün bizi bekler ,akşam olunca da televizyon veya bilgisayar karşısındaki bizi izlerler.

Böylesine kötü yaşam koşulları ,uygun olmayan eğitim yöntemleri,tahmin ve kontrol edilemeyen olaylar stresi tetiklerler.Bunlara ek olarak çeşitli gürültüler , hareketsizlik,biryerden başkabiryere nakiller,erken sütten kesme,yavruların erken ayrılması ,evde veya kafeste sınırlandırılmış yaşam,klinik ziyaretleri de stresi tetikleyen faktörler arasında sayılabilir.

Stresin organizmada oluşturduğu yanıt; sempato adreno medullar  eksen ve hipotalamik pituiter adrenel eksen aracılığı ile oluşur.

Stres anında en önce “kaç ya da savaş” yanıtı oluşur.Bu durumu sempato adreno medullar (SAM) eksen oluşturur. Sempatik sinir sisteminin aktive olması ile Katekolaminler (adrenalin-noradrenalin) salgılanır. Kalp daha hızlı atar, solunum hızlanır, periferal damarlar daralır, kanbasıncı artar, midriyasis oluşur. Bu tam bir alarm durumudur. Kan glukoz ve serbest yağasitleri konsantrasyonu artmıştır.

Stres faktörlerinin etkisinde uzun süre kalındığında (kronik stres) hipotalamik pituiter adrenal (HPA) eksen adrenal korteksten glukokortikoidlerin salınmasına neden olur. Glukokortikoidler ;protein, glukoz, yağ asitleri metabolizması ve bağışıklık sistemi üzerine etki ederler, böylece katabolizmayı artırılar.Büyüme, tiroid fonksiyonları ve üreme üzerine etki ederler.Kuşkusuz bu etkiler olumsuz yönde olmaktadır.

Stres; davranışsal, fizyolojik ve immunolojik değişiklikler oluşturur.

Davranışsal değişiklikler;

*Havlama *Silkelenme * Titreme  *Esneme *Burnunu yalama*Sık nefes alma * Saklanma *Kaşınma *Anormal tüy dökümü *Tuvalet alışkanlıklarında bozulma  * Eşya parçalama *Fazla uyuma * Kendini izole etme  *İştahta azalma *İnsan ve/veya diğer hayvanlara saldırma

Fizyolojik olarak ;

*Kardiyovasküler * Renal * Endokrin * Gastrointestinal *Kan parametrelerinde değişiklik

İmmunolojik olarak da bağışıklık sisteminin baskılanması sayılabilir.

Bütüm bu davranışsal , fizyolojik ve immunolojik etkilenimler ; hayvan refahını olumsuz etkileyen faktörlerdir.Hatta sadece refahı etkilemekle kalmayıp , sosyal ilişkileri de olumsuz etkilerler.
Stres, agresyona kadar varabilen bir seri davranışı tetikler. Kendal Shepherd 2004 yılında köpeklerin stresten etkilenimlerini agresyon merdiveni adı ile şematize etmiştir.






 
Öncelikle davranış sorunları ile ilgilenen veteriner hekime danışın.Evcil dostlarımızı stresten korumak ve oluşmuş stresi gidermek için elbette yapabileceklerimiz vardır .Bunları şöyle özetleyebiliriz

*Doğalarına uygun yaşam alanları yaratmalı,çevreleri zenginleştirmeli, oyun ve egzersiz ihtiyaçları mutlaka karşılanmalı.
*Korktuklarında, yalnız kalmak istediklerinde veya dinlenmek için güvenle gidebilecekleri alanlar yaratmalıyız.
*İyi kaliteli mamalarla beslemeliyiz.Beslenme; sağlık ve iyi durumda olmanın temelidir.Bu amaçla dengeli ve sindirilebilirliği yüksek mamalar vermeliyiz.
*Yalnız kaldıklarında veya dinlenme anlarında özel aranje edilmiş sakinleştirici müzikler dinletebiliriz.Hatta bu müzikler yaşam alanlarında sürekli çalabilir.
*Evcil dostlarımız bizim duygularımızla beslenir, duygularımızı yansıtırlar.Bu nedenle bizler de olabildiğince sakin ve teleşsız olmalıyız.
*Sakinleşmeyi ve gevşemeyi ağlayan “T Touch” masajı yapılabilir. (Uzman yardımı ile)
*Köpeklerde DAP(Dog Appeasing Pheromone) kedilerde Feliway kullanılabilir.
*Çeşitli anksiyolitik ilaçlardan destek alınabilir.(Veteriner hekim  reçetesi  ile)
*Sebebi belli durumlara karşı desensitizasyon uygulanabilir.(Uzman yardımı ile)
*Gürültülere (gök gürültüsü örneğin) karşı özel giysiler giydirilebilir
***************************************************************************
NoT:Bu yazım petinfo dergi Şubat 2016 sayısında yayınlandı

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder